Instituto de Estudios sobre Desarrollo y Cooperación Internacional

Nazioarteko Lankidetza eta Garapenari Buruzko Ikasketa Institutua


Dosier: La protección frente a la violencia sexual en conflictos armados. Instrumentos jurídicos internacionales y su aplicación = Dosierra: Sexu-indarkeriaren aurreko babesa gatazka armatuetan. Nazioarteko tresna juridikoak eta haien aplikazioa

3c13c839668f1ca0004d3c65311b9e8020210128 11585 lg1e7s
Bilbao, Hegoa, 2020
1vol; 73pp; 28cms, 978-84-16257-(70-6)(72-0), Español, Euskera

Laburpena

Los conflictos armados y la violencia sexual han ido de la mano durante toda la historia de la humanidad. Como señala Elizabeth Odio Benito (1998: 267) en relación con la violencia sexual cometida en el conflicto de la ex Yugoslavia, fue “un capítulo que se agrega al sufrimiento de las mujeres a través de los siglos. La historia de todas las guerras ha sido siempre la misma para las mujeres, aunque los motivos y los métodos cambien”1. Y, sin embargo, a pesar de ser un fenómeno recurrente en los conflictos armados a lo largo de la historia de la humanidad, la violencia sexual no ha sido objeto ni de regulación jurídica específica ni de atención mediática significativa hasta fechas relativamente recientes. Fue, como hemos señalado, a partir de la última década del siglo XX cuando entró con fuerza en la agenda, y la legislación y jurisprudencia internacionales relacionadas con los conflictos armados.

Este texto está estructurado en cinco apartados principales. Tras esta introducción, el segundo apartado recoge los principales instrumentos jurídicos que regulan la violencia sexual en los conflictos armados, presentando suevolución histórica, su contenido y diferente valor jurídico. Destacamosespecialmente los Estatutos de los Tribunales Penales Internacionales parala ex Yugoslavia y Ruanda y el de la Corte Penal Internacional. El tercerapartado examina cómo esos instrumentos jurídicos han sido aplicadose interpretados por los tribunales penales internacionales y los tribunalesregionales de derechos humanos de Europa y América, y su contribución enla evolución de la consideración de los crímenes de violencia sexual a travésde su jurisprudencia. El cuarto apartado se centra en los tribunales internosde los Estados y ofrece ejemplos de diferentes países (Guatemala, Argentina,Colombia, Perú y República Democrática del Congo) cuyos tribunaleshan reconocido y aplicado esa jurisprudencia internacional al juzgar casosde violencia sexual en sus respectivos conflictos armados o contextos de represión. De este modo, pretendemos destacar el potencial de las sentenciasde los tribunales internacionales para ser utilizadas por lostribunales internos de los Estados. Finalmente, en el quinto apartado ofrecemos algunas reflexiones finales, por un lado, sobre las principales lagunas y limitaciones del marco jurídico existente y su aplicación jurisdiccional y, por otro, sobre las posibilidades de mejora del mismo.
__________________________________________________________________________
Gatazka armatuak eta sexu-indarkeria elkarren ondotik joan dira gizateriaren historia osoan zehar. Elizabeth Odio Benitok (1998: 267), antzinako Jugoslaviako gatazkan eragindako sexu-indarkeriari buruz aipatzen duen bezala, “mendeetan zehar, emakumeen sufrimenduari gehitzen zaion kapitulua izan zen. Gerra guztien historia berbera izan da emakumeentzat, arrazoiak eta metodoak aldatzen joan diren arren”1. Eta, hala ere, gizateriaren historian zeharreko gatazka armatuetan behin eta berriz errepikatu den gertaera izan arren, sexu-indarkeria ez da araudi juridiko berezien ez arreta mediatiko garrantzitsuaren xede izan orain dela gutxira arte. XX. mendeko azken hamarkadan sartu zen indartsu gatazka armatuei loturiko nazioarteko agendatan, legerian eta jurisprudentzian.

Testu hau bost atal nagusitan egituratuta dago. Sarrera honen ondoren, bigarren atalean, gatazka armatuetako sexu-indarkeria arautzen duten tresna juridiko nagusiak jaso ditugu, eta haien bilakaera historikoa, edukia eta duten balio juridikoa azalduko dugu. Bereziki azpimarratu ditugu antzinako Jugoslaviarako eta Ruandarako Nazioarteko Zigor Auzitegien Estatutuak eta Nazioarteko Zigor Gortearena. Hirugarren atalean, tresna juridiko horiek nazioarteko zigor auzitegiek eta Europako eta Amerikako giza eskubideen eskualdeko auzitegiek nola aplikatu eta interpretatu dituzten aztertu dugu; bai eta haien jurisprudentziaren bitartez, sexu-indarkeriako krimenak aintzat hartzeko moduaren bilakaeran egindako lana ere. Laugarren atalean estatuetako barne auzitegiak aztertu ditugu, eta hainbat herrialdetako adibideak jaso ditugu (Guatemala, Argentina, Kolonbia, Peru eta Kongoko Errepublika Demokratikoa); herrialde horietako auzitegiek nazioarteko jurisprudentzia hori aintzat hartu eta aplikatu baitute bertako gatazka armatuetan edo errepresio-testuinguruetan eragindako sexu-indarkeriako kasuak epaitzean. Horrela, nazioarteko auzitegien epaiek estatuetako barne auzitegiek erabil ditzaten duten potentziala azpimarratu nahi dugu. Azkenik, bosgarren atalean, amaierako gogoeta batzuk jaso ditugu dagoen marko juridikoaren eta haren jurisdikzio-aplikazioan dauden hutsune eta mugei buruz alde batetik, eta hori dena hobetzeko aukerei buruz, bestetik.

Aurkibidea

1. Introducción.

2. Principales instrumentos jurídicos internacionales sobre violencia sexual en conflictos armados: contenido y valor jurídico.
2.1. Un heterogéneo y lento proceso de construcción jurídica.
2.2. Los orígenes en el siglo XIX y el impulso tras la Segunda Guerra Mundial.
2.3. Instrumentos de los sistemas regionales de derechos humanos y del ámbito de las Naciones Unidas.
2.4. Estatutos de los Tribunales Penales Internacionales ad hoc para la ex Yugoslavia y Ruanda.
2.5. Estatuto de la Corte Penal Internacional y desarrollos internacionales posteriores.

3. Jurisprudencia significativa en el ámbito internacional.
3.1. Tribunal Penal Internacional para Ruanda.
3.2. Tribunal Penal Internacional para la ex Yugoslavia.
3.3. La Corte Penal Internacional.
3.4. Tribunal Especial para Sierra Leona.
3.5. Tribunales regionales de derechos humanos.
3.5.1. Sistema Interamericano de Derechos Humanos.
3.5.2. Tribunal Europeo de Derechos Humanos.

4. Impacto de la normativa y jurisprudencia internacionales sobre violencia sexual en los tribunales internos de los Estados.
4.1. Guatemala.
4.2. Argentina.
4.3. Colombia.
4.4. Perú.
4.5. República Democrática del Congo.

5. Reflexiones finales sobre el marco jurídico existente y su aplicación jurisdiccional.
5.1. Limitaciones y lagunas identificadas.
5.2. Debate abierto sobre las propuestas de mejora.

6. Referencias.
__________________________________________________________

1. Sarrera.

2. Gatazka armatuetako sexu-indarkeriari buruzko nazioarteko tresna juridiko nagusiak: edukia eta balio juridikoa.
2.1. Eraikuntza juridikoaren prozesu heterogeneo eta mantsoa.
2.2. Sorburua XIX. mendean eta Bigarren Mundu Gerraren osteko bultzada.
2.3. Giza Eskubideen eskualdeetako sistemetako eta Nazio Batuetako eremuko tresnak.
2.4. Antzinako Jugoslaviarako eta Ruandarako ad hoc Nazioarteko Zigor Auzitegien Estatutuak.
2.5. Nazioarteko Zigor Gortearen Estatutua eta geroagoko nazioarteko garapenak.

3. Jurisprudentzia adierazgarria nazioartean.
3.1. Ruandarako Nazioarteko Zigor Auzitegia.
3.2. Antzinako Jugoslaviarako Nazioarteko Zigor Auzitegia.
3.3. Nazioarteko Zigor Gortea.
3.4. Sierra Leonako Auzitegi Berezia.
3.5. Giza Eskubideen eskualdeko Auzitegiak.
3.5.1. Giza Eskubideen Sistema Interamerikarra.
3.5.2. Giza Eskubideen Europako Auzitegia.

4. Sexu-indarkeriari buruzko nazioarteko araudi eta jurisprudentziaren eragina Estatuetako barne-auzitegietan.
4.1. Guatemala.
4.2. Argentina.
4.3. Kolonbia.
4.4. Peru.
4.5. Kongoko Errepublika Demokratikoa

5. Dagoen marko juridikoari eta horren aplikazio jurisdikzionalari buruzko azken gogoetak.
5.1. Identifikaturiko mugak eta hutsuneak.
5.2. Hobetzeko proposamenei buruzko eztabaida irekia.

6. Erreferentziak.

Iruzkinak

Ez dago argitalpen honen inguruko iruzkinik.

Idatzi zure iruzkina

 
OHARRA: Iruzkina webguneko arduradunak baimendu ondoren ikusi ahal izango da.